📑 Verbos que implican la idea de hacer, organizar o esforzarse
Español
Tagalo
actuar
(interpretar) umarte / artehan • (aparecer en espectáculo) lumabás • (realizar, llevar a cabo) gumanáp / ganapin • (Vic: 'act') kumilos • (¿por qué no actuas ahora?) bakit hindî ka pa kumilos ngayón? • (hacer el papel de) gumanáp / ganapín, magpapél / papelín • (actuó de madre en esa película) gumanáp siyá bilang iná sa pelikuláng iyón • (hacer de) tumupád / tuparín, umakto / aktuhán • (actuó como alcalde en ausencia del titular del cargo) siyá ang tumupád bilang alkalde sa panahóng walâ ang nakaupô • (comportarse) kumilos, umakto, umanyô • (no actúes como un niño) huwág kang kumilos na parang isáng batà • (hacer efecto) magkabisà, tumaláb, umipekto, magkaipekto • (medicina que actúa rápido) gamót na mabilís magkabisà • (fingir) magkunwâ, magkunwarî • (solo está actuando) siyá'y nagkúkuwarî lamang
celebrar
magdiwáng, ipagdiwáng • (celebramos siempre la Navidad) nagdiriwang kami tuwing Paskó • (celebrará su decimoquinto cumpleaños mañana) bukas niyá ipagdíriwáng ang kayáng ikalimampúng taóng kapanganakan • (reunión, etc) magdaós / idaós • (celebraremos una reunión el lunes) magkákaroón (magdáraos) tayo ng pulong sa Lunes • (v tb Tat) selebreyt • (en el referéndum celebrado) sa isinagawang referendum
(GT) magsikap • ('endeavor') magpunyagî, pagpunyagián, agsikap, pagsikapan, sikapin • (se esforzó para llegar a ser médico) nagpunyagî siyáng magíng isáng manggagamót
fabricar
--
hacer
gumawâ [PS gumawà] / gawín [PS ginawà] • (¿qué haces en tu tiempo libre?) anong ginagawa mo sa mga libreng oras mo? • (causativo) (vs ika-: ikaganda = hacer que se embellezca (v tb 'aprobar')) (vs de tipo X hace a Y hacer Z > magpa-V (foco en X), pa-V-(h)in (foco en Y), ipa-V (foco en Z)) (ej: algn es hecho firmar algo por otra persona: papirmahin (PS pinapirma, PR pinapapirma/pinapipirma, F papapirmahin/papipirmahin) • (a Hernando le hizo contar las cajas de balas del almacén) pinabilang niya si Hernando ng mga kahon ng bala sa bodega • (hacer un informe) gumawâ ng report • (¿qué puedo hacer por usted?) ano po ba ang maipaglilingkod ko sa inyo? • (no hace más que reírse) wala siyang ibang gawin kung hindi tumawa • (hay alguien que hace de inspiración) may isang tao na nagsisilbing inspirasyon • (no es difícil de hacer) hindi mahirap gawin
intentar
sumubok / subukin • tangkain • (v-pr: el gobierno intentó parar la votación el domingo pasado) tinangka pa ng gobyerno na pigilan ang botohan noong Linggo • (intentó consultar a un médico) …sinubukan ni Crisanta na kumonsulta sa isang doctor • (v.'sobornar') • (estamos intentando obtener declaraciones de las familias Sarmenta y Gómez) sinusubukan namin kunan ng pahayag ang mga pamilyang Sarmenta at Gomez
llevar a cabo
isagawâ [PS isinagawa] • (…implementado por…) ipinatupad ng… • ((operación) …que se llevó a cabo en Davao este miércoles…) …na isinagawa sa Davao nitong Miyerkules… • (v-pr: para llevar a cabo la investigación previa…) para magsagawa ng paunang imbestigasyon
mejorar
(vt) pabutihin, pagalingín • (vi) bumuti, gumalíng, umigi • (para mejorar más la producción de la vacuna) para mapabuti pa ang produksyon ng bakuna • (Wikip: ...la política alemana se volvió menos agresiva y la economía mejoró) ang politika sa Alemanya ay naging hindi gaanong palaban at ang ekonomiya ay bumuti
organizar
magtatág / itatág (=fundar), magbuô, bumuô, buuín • mag-organisa • magtayô, itayô • (están planeando ~ un comité de asesores) nagbábalak siláng magtatág ng isáng lupon nga mga tagapayo • (v-GT) mag-organisa
planear
magbalak / balakin, magtangkâ • magplano • (…que planearon antes matar al senador Antonio…) …na pinlano nila noong patayin si Senator Antonio…
preparar
maghanda (!ac), humandâ (>+b prepararse!) / handain ~ ihanda (ihanda: ~ a algn o algo); (esta preparando algo de comida para los visitantes) naghanda siya ng pagkain para sa mga bisita